Veiligheid aan boord

Changed
18/03/2024

Wilt u met uw pleziervaartuig uitvaren? Voor uw veiligheid moet u rekening houden met een aantal regels, onder meer:

  • Een schipper moet steeds aanwezig zijn en aangeduid zijn als verantwoordelijke voor de veiligheid van iedereen aan boord.
  • Bij een vaartocht op zee gelden er bij een significante golfhoogte van 1 meter of meer, beperkingen voor pleziervaartuigen kleiner dan 6 meter.
  • Bij een vaartocht op zee is een reddingsvest in bepaalde situaties verplicht.
  • Op het pleziervaartuig moet u veiligheidsuitrusting voorzien.

Verantwoordelijkheden van de schipper

Aan boord van een pleziervaartuig moet altijd een schipper aangewezen zijn. Het is met andere woorden belangrijk dat voor het vertrek afgesproken wordt wie die rol op zich neemt. De schipper is verantwoordelijk voor:

  • het besturen van het pleziervaartuig
  • het naleven van de reglementen
  • de veiligheid van alle aanwezigen

De schipper moet zorgen dat alle opvarenden weten waar de reddings- en brandblusmiddelen liggen en hoe ze te gebruiken.

Beperking voor kleine vaartuigen op zee: golfhoogte

Pleziervaartuigen kleiner dan 6 meter moeten binnen de 2 zeemijl van de kust blijven als de (significante) golfhoogte 1 meter of meer bedraagt.

Wilt u op zee varen? Bekijk het meetnet Vlaamse banken voor meer informatie over de actuele en verwachte golfhoogtes voor de Belgische kust.

Reddingsvest op zee

Vijf situaties waarin een reddingsvest op zee verplicht isOp zee moet u aan boord van een pleziervaartuig een reddingsvest dragen:

  • als de (significante) golfhoogte 1 meter of meer bedraagt of;
  • tussen zonsondergang en zonsopgang of;
  • tussen 16 oktober en 15 mei

Verder is een reddingsvest altijd verplicht:

  • voor alle opvarenden tot 12 jaar
  • op pleziervaartuigen van 6,5 meter of kleiner

Uitzonderingen

Het is aan boord niet verplicht om een reddingsvest te dragen:

  • in de kajuit of;
  • op pleziervaartuigen groter dan 24 meter of;
  • op pleziervaartuigen met een vaste reling van 1,10 meter hoog

Voor pleziervaartuigen tot 6,5 meter binnen de 2 zeemijl vanaf de kust mag u het reddingsvest vervangen door een zwemvest.

Wilt u op zee varen? Bekijk het meetnet Vlaamse banken voor meer informatie over de actuele en verwachte golfhoogtes voor de Belgische kust.

Veiligheidsuitrusting

Aan boord is bepaalde veiligheidsuitrusting verplicht, andere is aanbevolen. De uitrusting hangt af van:

  • het gebruik van uw vaartuig (privaat of bedrijfs- en beroepsmatig)
  • het type vaartuig
  • de registratie van uw vaartuig
  • de zone waarin u wilt varen

U vindt alle info op de pagina ‘Uitrusting voor pleziervaartuigen’.

  • Wat doet een reddingsvest?

    Een reddingsvest is een reddingsmiddel dat dient om een persoon die in het water terechtkomt, veilig drijvend te houden. Een reddingsvest corrigeert de houding zodat de persoon op de rug draait met het gezicht boven water.

    Ook bij een bewusteloze drenkeling corrigeert een reddingsvest de houding. Zo verdrinkt de persoon niet.

  • Waarom is een reddingsvest geen zwemvest?

    Een zwemvest is een veel beperkter reddingsmiddel: het heeft een veel lager drijfvermogen en corrigeert bovendien de houding niet. Een drenkeling met alleen een zwemvest aan kan dus nog altijd verdrinken.

  • Hoe ziet een goed reddingsvest eruit?

    Checklist voor een goed reddingsvest

    Een reddingsvest moet aan bepaalde normen en testen voldoen.

    Er bestaan verschillende types reddingsvesten:

    • lichtere varianten (bijvoorbeeld voor mensen in recreatieve kledij)
    • zwaardere varianten (bijvoorbeeld voor mensen die zware waterdichte kledij dragen)

    U moet een reddingsvest kiezen dat aangepast is aan de activiteit die u wilt uitoefenen.

    Goed om te weten: het uitzicht van alle reddingsvesten is hetzelfde. Ze moeten een felle opvallende kleur hebben met reflecterende strepen. Reddingsvesten zijn ook voorzien van een lichtje en/of een fluitje.

  • Kan ik nog sporten met een reddingsvest?

    Ook hier bestaat een onderverdeling in reddingsvesten:

    • opblaasbare reddingsvesten
    • vaste reddingsvesten

    In opblaasbare reddingsvesten kunt u meer bewegen dan in vaste reddingsvesten.

    Opblaasbare reddingsvesten

    De opblaasbare varianten zijn de meest gekende reddingsvesten en bieden ook de beste beweeglijkheid. Wanneer iemand in het water valt, wordt het vest automatisch geactiveerd met een zouttablet. Bij de activatie zorgen gaspatronen ervoor dat het reddingsvest opblaast. Werkt dat systeem niet, dan kan de persoon die het reddingsvest draagt, het vest zelf activeren met een touwtje.

    Deze reddingsvesten vragen meer onderhoud dan vaste reddingsvesten: al de onderdelen moet u regelmatig nakijken en vervangen indien nodig. Gebruikt u het vest voor bedrijfs- en beroepsmatige activiteiten, dan moet u het jaarlijks laten nakijken door een erkend organisme. Er bestaat ook altijd een risico dat het reddingsvest per ongeluk geactiveerd wordt.

    Vaste reddingsvesten

    De vaste varianten zijn de reddingsvesten met een schuimblok. Deze reddingsvesten kunnen de beweeglijkheid bemoeilijken.

    Voor kinderen valt vaak de keuze op vaste reddingsvesten omdat ze niet per ongeluk geactiveerd kunnen worden.

  • Wat heeft Newton te maken met mijn reddingsvest?

    De capaciteit van een reddingsvest wordt uitgedrukt in Newton. Dat staat voor het vermogen van een reddingsvest om een persoon in de juiste houding te draaien.

    Het hangt samen met meerdere factoren zoals weersomstandigheden en de omgeving waarin iemand het vest draagt (bijvoorbeeld op open zee of in beschutte wateren).

    De factor met de grootste invloed is de kledij die iemand onder het reddingsvest draagt. Bij een drenkeling zit onder de kledij vaak een luchtophoping. Die lucht heeft een negatieve impact op het vermogen van een reddingsvest om de drenkeling in de juiste houding te draaien. Met andere woorden: hoe meer lucht er onder de kleren zit, hoe meer kracht een reddingsvest moet uitoefenen om een drenkeling te draaien. En zo komen we terug bij Newton: de maat voor de capaciteit van een reddingsvest.

    Voor watersporters is een reddingsvest met een capaciteit van 150 Newton of 275 Newton meestal geschikt.

  • Is dit het enige dat mijn reddingsvest doet: drijven en draaien?

    Een reddingsvest redt levens, dat is zeker. Maar er zijn meerdere effecten naast het drijven en draaien. Iemand die in het water terechtkomt, moet verschillende uitdagingen overwinnen.

    Energie besparen

    Zwemmen kost heel wat energie. Een reddingsvest dat u drijvende houdt, helpt u om energie te besparen. Zeker voor minder ervaren zwemmers of kinderen is dat belangrijk.

    Aangezien het reddingsvest uw hoofd boven water houdt, helpt het reddingsvest u om energie te sparen.

    Onderkoelingsverschijnselen uitstellen

    Een reddingsvest zorgt ervoor dat iemand bepaalde houdingen kan aannemen die het verlies aan warmte beperken. Zo kunt u onderkoelingsverschijnselen uitstellen. Een voorbeeld daarvan is de foetushouding. Dat is een houding waarbij u uzelf oprolt als een egeltje: met de handen onder de oksels en gekruiste benen die u zo hoog mogelijk optrekt.

    Onderkoeling is gevaarlijker dan veel mensen beseffen. Enkele cijfers op een rij:

    • De kerntemperatuur van het menselijk lichaam is ongeveer 37 °C.
    • Op de huid wordt een temperatuur van ongeveer 33 °C ervaren als aangenaam.
    • Onderkoeling begint al bij een daling van de kerntemperatuur onder 35 °C. Bij 24 °C sterft een persoon.
    • Watertemperaturen lager dan 20 °C zorgen voor een snelle afkoeling: minstens 1 °C per 5 minuten.
    • Reddingsvesten zijn verplicht tussen 16 oktober en 15 mei. In die periode bedragen de gemiddelde temperaturen in de Noordzee ongeveer 5 tot 13 °C met een dieptepunt van 3 °C in de koudste periodes.
    • De topmaanden voor de zeewatertemperatuur van de Noordzee zijn augustus en september. Dan stijgt de gemiddelde temperatuur tot ongeveer 19 à 20 °C.

    Beter gezien worden

    Een reddingsvest helpt u om beter gezien te worden. Ieder reddingsvest moet uitgerust zijn met reflecterende strepen. Er bestaan ook modellen met lichtjes.

    Bovendien zorgt een reddingsvest ervoor dat reddingswerkers meer tijd krijgen om een grondige zoektocht uit te voeren, wat natuurlijk uw overlevingskansen vergroot. Iedere minuut telt, vooral als de zoektocht plaatsvindt in ruwere zee met grotere golfhoogtes.

  • Als ik in het water val, zwem ik toch gewoon?

    Nee, zo simpel is het niet. Veel mensen onderschatten de impact van overboord vallen.

    Harde klap

    In het beste geval komt u zacht in het water terecht, zonder kwetsuren. Maar dat is niet altijd het geval. Bij een boot met ietwat snelheid voelt overboord vallen even hard aan als een val op het voetpad. En vaak komen mensen in slechte omstandigheden (gekwetst, geblesseerd …) in het koude water terecht, bijvoorbeeld door een klap van een giek of door tegen de boord te stoten.

    Paniekervaring

    Minder ervaren zwemmers of watersporters kunnen een shock ervaren die gepaard gaat met paniek. Dat is een deels fysieke en natuurlijke reactie door het overlevingsmechanisme van het lichaam. Uw lichaam probeert namelijk instinctief de meest vitale organen te beschermen ten koste van de bloedtoevoer naar andere lichaamsdelen. Daardoor is zwaaien en luid schreeuwen niet meer zo vanzelfsprekend.

    Cold-shock

    Een ander gekend fenomeen onder reddingswerkers is de cold shock. Dat is een oncontroleerbare manier van ademhalen die lijkt op hyperventilatie. De drenkeling voelt een hevige pijn en heeft het gevoel dat de luchtweg afgesloten is, wat leidt tot nog meer paniek. Fysiek leidt dat tot een plotse versnelling van de hartslag en een toename van de bloeddruk. In verregaande gevallen kan daardoor zelfs een hartstilstand optreden.

    Een goed werkend en correct gedragen reddingsvest kan hier het verschil maken tussen leven en dood, door het gezicht boven water te houden.

  • Hoe moet ik een reddingsvest correct aandoen?

    Een reddingsvest draagt u als een jas. Er is geen rits (behalve bij sommige kindermodellen), maar er zijn enkele banden die u moet sluiten, namelijk:

    • een band rond uw middel
    • een kruisband tussen uw benen

    U moet de banden goed vastklikken en voldoende aantrekken.

    Band rond uw middel

    De band rond uw middel houdt het reddingsvest gesloten, net zoals de rits van een jas.

    Kruisband tussen benen

    De kruisband voorkomt dat een opgeblazen reddingsvest over uw hoofd omhoog schuift. Op die manier kan het reddingsvest uw neus en mond boven water houden. Een reddingsvest dient zo ook letterlijk als houvast voor een reddingswerker om een drenkeling naar zich toe te trekken of uit het water te halen.

    Afhankelijk van het model komt de kruisband ook in een andere uitvoering voor, zoals twee kruisbanden waar u instapt als in een broek.